In reactie op het groeiend aantal asielzoekers dat Nederland tot 2016 te verwerken kreeg, heeft de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in dat jaar nieuw beleid ingevoerd. Hierdoor krijgen alle asielzoekers te maken met een verlengde procedure, die twee jaar of zelfs langer kan duren. Terwijl het aantal vluchtelingen intussen fors is afgenomen, blijft het beleid onverminderd van kracht.
Vertaling: Tanja Veenstra
Op 23 mei 2016 stuurde toenmalig staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, Klaas Dijkhoff, alle asielzoekers die hun aanvraag na 11 februari hebben ingediend een brief.
Geachte heer, mevrouw,
U wilt asiel aanvragen in Nederland. Ik begrijp dat u graag zo snel mogelijk duidelijkheid wilt hebben over uw toekomst. In deze brief vertel ik wat u kunt verwachten. Op dit moment komen veel asielzoekers naar Nederland. Daardoor is het erg druk in de asielopvang, is de opvang sober en zijn de wachttijden lang.
Langer wachten
De wachttijd voor de start van de procedure is op dit moment ongeveer zeven maanden. Pas daarna onderzoekt de IND of u in Nederland mag blijven. Hoe lang dat onderzoek duurt is niet bij voorbaat aan te geven. Dat kan kort zijn, maar het kan ook meerdere maanden duren. Vanwege de komst van het grote aantal asielzoekers naar Nederland is de totale termijn waarbinnen de IND een beslissing moet nemen verlengd van zes naar 15 maanden, met de mogelijkheid om ook die termijn nog te verlengen met drie maanden als dat nodig is om een goede beslissing te kunnen nemen. Dit zijn maximumtermijnen: de inzet van de IND is erop gericht om sneller te beslissen. (…)*
* Lees de hele brief van de staatssecretaris.
Tegenstrijdige berichten
Drie maanden na deze brief, verklaart IND-directeur Van Lint dat 300 van de 650 tijdelijke krachten, die de IND in 2015 had ingehuurd om het grote aantal vluchtelingen op te vangen, niet langer nodig zijn, zoals de NOS vermeldt in een bericht van 22 augustus 2016 (artikel NOS).
In een recent rapport van het ministerie van Veiligheid en Justitie valt te lezen dat het aantal asielzoekers in Nederland belangrijk is afgenomen vergeleken met de twee voorgaande jaren. Op de website van het COA is dezelfde informatie te vinden: “De totale capaciteit voor de centrale opvang van asielzoekers wordt dit jaar teruggebracht naar 31.000 beschikbare opvangplaatsen (eind 2017). Dit is nodig omdat het aantal asielzoekers in Nederland fors is afgenomen. Er blijven 61 opvanglocaties open en 45 locaties gaan sluiten of zijn al gesloten. Ook wordt de opvangcapaciteit van 18 bestaande locaties teruggebracht.”
Van optimisme naar wanhoop
De argumenten voor langere wachttijden die de IND in 2016 naar voren bracht zijn met andere woorden niet langer actueel. Menigeen vraagt zich dan ook af waarom een dergelijke maatregel van toepassing blijft, nu de vluchtelingenstroom belangrijk is afgenomen.
Asielzoekers die al lange tijd wachten op uitsluitsel vertellen dat ze verteerd worden door wanhoop, sommigen krijgen zelfs een afkeer van het leven, want, zeggen ze: je kunt op geen enkele manier plannen maken voor de toekomst als je niet weet welke beslissing je te wachten staat. De humane oplossing zou zijn om hun dossiers zo snel mogelijk te behandelen, zonder de wettelijke termijn te overschrijden.
François, die al 30 maanden in een asielzoekerscentrum zit, heeft het idee dat het hier draait om het intact houden van een beeld van Nederland dat een groot aantal asielzoekers toelaat, ten koste van de levens van vluchtelingen. “Dat een asielprocedure langer dan een jaar kan duren is niet te rechtvaardigen, aangezien iemand die zijn land is ontvlucht snel betrouwbare begeleiding nodig heeft: hulp bij zijn moreel en psychologisch herstel,” verbaast hij zich. “Stel je maar eens voor,” gaat hij verder, “dat je bijna drie jaar lang, dag in dat uit, minuut na minuut, alleen maar zit te wachten op uitsluitsel over je asielaanvraag.”
Habib, sinds anderhalf jaar asielzoeker in Nederland, vertelt dat hij vanwege de lange wachttijd alcohol nodig heeft om te kunnen slapen. “Ik weet best dat ik mezelf geweld aandoe met overmatig alcoholgebruik, maar begrijp me goed: ik heb geen keus,” stelt hij kritisch.
Zo zijn er ook asielzoekers die hun toevlucht zoeken in verdovende middelen, terwijl anderen zich volledig isoleren omdat ze niet weten wat de toekomst voor hen in petto heeft. Met alle nadelige gevolgen van dien, zoals psychische problemen en trauma’s.
Voormalig minister van Veiligheid en Justitie, Stef Blok, erkent dat er te weinig aandacht is voor trauma’s van vluchtelingen. Dat blijkt uit de antwoorden die hij op 13 oktober gaf op Kamervragen die Jasper van Dijk (SP) hierover stelde op 4 september (download hier de Kamervragen en antwoorden).
Beter voorkomen dan genezen
De zorgen die Kamerlid Van Dijk ventileerde lijken zich te beperken tot de psychische behandeling van vluchtelingen die een trauma hebben, maar vergeet aandacht te besteden aan een van de belangrijke oorzaken van – nieuwe – trauma’s: de lange periode van onzekerheid die vluchtelingen in Nederland voor hun kiezen krijgen.
Voor asielzoekers zou de beste oplossing zijn om de strategie van langere wachttijden – die in bepaalde gevallen zelfs de voorziene termijn overschrijden – zo snel mogelijk ongedaan te maken. Het is hoog tijd voor humanere maatregelen.
De namen van asielzoekers in dit artikel zijn gefingeerd.
Beeld: EU2016 NL CC BY SA 2.0 (via Flickr)
