Rapper Massih Hutak (25) en qanunspeler Shaza Manla (13) traden op tijdens de Museumnacht in Den Haag. Het thema van de avond was ‘Freak like me’. Redacteur Salwa Zaher was erbij en sprak na afloop met beide muzikanten.
Massih vluchtte op jonge leeftijd via Pakistan uit Afghanistan. Sinds de discussie over de
Nederlandse identiteit is opgekomen, is hij regelmatig bezig te onderzoeken wat ‘de gewone
Nederlander’ precies is.
Massih: “Voor mij was vluchten niet zo’n heftige ervaring. In het algemeen is het niet leuk
als je als 6-jarig kind uit je vertrouwde omgeving wordt weggehaald en ergens heen moet
gaan waar alles nieuw is. Maar voor mij voelde het alsof het een hele lange vakantie was. Als
kind vond ik het niet traumatisch, maar nu ik ouder ben en daar op terug kijk, is het
natuurlijk wel heftig geweest. Ik woonde drie jaar in verschillende AZC’s en mocht het
terrein niet verlaten. Ik moest altijd daar blijven en alles speelde zich in en om het AZC af:
eten, slapen, school, de creatieve lessen, spelen en zingen. Zelfs mijn zwemdiploma heb ik in
het asielcentrum gehaald. Voor mij en mijn broer was het een fijne tijd, maar voor mijn
vader was het heel zwaar. Hij moest alles in zijn eentje doen want mijn moeder is op jonge
leeftijd overleden. We waren van Afghanistan naar Pakistan gevlucht voor de Taliban. Mijn
moeder was docent en mocht geen les meer geven. In Pakistan kreeg mijn moeder
borstkanker en mijn vader besloot naar Europa te gaan voor medische behandelingen.
Helaas overleed mijn moeder vroegtijdig en gingen wij zonder haar naar Nederland. Mijn
vader heeft het heel goed gedaan; hij hield alle problemen bij ons weg. Daardoor was de
overgang naar Nederland voor ons als kind niet heftig. Hij hielp ons met alles en hij zorgde
voor veiligheid en een nieuwe toekomst.
Mijn vader was ook heel streng; hij wilde dat we goed ons best deden op school en een
goede opleiding zouden krijgen. Ik heb de lerarenopleiding gedaan en werd vervolgens
leraar Nederlands en maatschappijleer. Als jong kind besefte ik dat ik ook bevoorrecht was
voor de kansen die ik kreeg. Ik keek goed naar Nederlandse kinderen en observeerde hen
zodat ik me kon aanpassen. De vrijheid en de rechten die ik kreeg beschouwde ik als een
luxe, als een kostbaar iets waar ik zuinig op wilde zijn. Het klinkt misschien raar, maar ik ben
blij dat het is gegaan zoals het ging. Al die ervaringen hebben mij tot een rijk mens gemaakt.
Met mijn columns, liedjes en mijn roman kan ik beter vat krijgen op de chaos om mij heen
en daardoor de wereld overzichtelijker maken. Dat heeft altijd goed bij me gewerkt. Met
schrijven kan ik gevoelens en gedachten beter verwoorden. Ik ben niet zo’n prater, we
waren thuis met vier mannen en over emoties werd zelden gesproken. Mijn vader, broers en
ik waren allemaal op onze eigen manier bezig met overleven in een nieuw land. Ik was vaak
alleen en dan ging ik schrijven. Toen ik net in Nederland woonde, luisterde ik veel naar
rappers en las ik veel boeken om de taal onder de knie te krijgen. Dat heeft mij veel
geholpen. Op een gegeven moment begon ik zelf te schrijven. Wat mij ook heeft geholpen is
dat mijn oudste broer rapte; hij leerde mij hoe ik dat moest doen.
‘Niet slecht voor een vluchteling’
“Ik schrijf soms ook over vluchtelingen. Op deze museumnacht ga ik een liedje zingen dat gaat
over hoe het was toen ik naar Nederland kwam. En hoe ik mij tot op de dag van vandaag
moet aanpassen om een normale Nederlander te worden. Elke keer blijf ik mij afvragen, wat
is een normale Nederlander?”
Dit gevoel komt terug in Massih’s nummer ‘Niet slecht voor een vluchteling’, waarin hij
beschrijft hoe hij elke keer complimenten krijgt over zijn taal, gedrag en beleefdheid als
vluchteling, terwijl hij hier opgegroeid is en hier al 19 jaar woont. Dit label ‘vluchteling’ blijft
hem maar achtervolgen en daarom blijft hij zich maar afvragen: wanneer hoor ik er echt bij?
Massih: “Als ik een advies mag geven aan nieuwe vluchtelingen, adviseer ik alle
getalenteerde vluchtelingen om hun talent te koesteren en om jezelf door te blijven
ontwikkelen. Talenten geven houvast en zelfvertrouwen in het dagelijks leven. Toen ik
bijvoorbeeld ging schrijven probeerde ik altijd mijn gevoel erin te leggen. Als kind vond ik dat
heerlijk, omdat ik mij op die manier eindelijk kon uiten. Daardoor kreeg ik rust in mijn
hoofd.”
Shaza Manla, 13-jarige Syrische qanun-speler, begon haar leven in Nederland in het
asielzoekerscentrum in Alkmaar. Hier kwam zij in aanraking met het ‘Oost West Thuis Niet
Best’ project van het Nederlands Blazers Ensemble (NBE). Daardoor kon zij optreden met
Nederlandse muzikanten. Haar optreden met rapper Massih was de eerste keer dat zij
hiphopmuziek maakte.
‘De qanun is mijn beste vriend’
Shaza: “Eigenlijk zijn mijn instrument en mijn muziek mijn beste vrienden. Zij zijn altijd bij
mij. In 2012 ben ik met mijn ouders en zus van Syrië naar Egypte gevlucht. In Egypte had ik
muziekles en trad ik veel met mijn zus op die ud speelt. Toen wij naar Turkije moesten
reizen, reisde mijn qanun ook mee om uiteindelijk in Nederland te belanden. Als ik verdrietig
of blij was, vluchtte ik in de muziek. In mijn kleine wereld kon ik dan mijn gevoelens uiten en
mijn dromen waarmaken.
Toen ik een tijdje niet naar school kon, speelde ik bijna altijd muziek. Ik had helemaal niets te
doen en zat vaak thuis. Ook had ik geen vrienden om mee te spelen. Ik moest altijd alleen
thuis blijven en dat was heel zwaar voor mij. Als ik wilde huilen probeerde ik dit gevoel om
te zetten in muziek.
Om het Nederlands goed onder de knie te krijgen, ben ik altijd bezig om Nederlandse
boeken te lezen en te luisteren naar Nederlandse rappers en Nederlandse vloggers. Dankzij
Nederlandse rappers zoals Ronnie Flex en Boef heb ik een goed accent gekregen. Twee jaar
lang heb ik Nederlands geleerd op een taalschool en nu zit ik op de middelbare school. Dit is
een nieuwe ervaring voor mij, omdat ik nu met Nederlanders in de klas zit. Daarvoor zat ik
alleen met klasgenoten die ook niet zo goed Nederlands spraken. Maar dit jaar was echt een
nieuwe stap in mijn leven, want ik probeer om geen fouten meer in het Nederlands te
maken en ik doe mijn best om mee te komen met mijn Nederlandse klasgenoten.
Naast muziek maken houd ik ook veel van acteren. Sinds vorig jaar zit ik op een toneelschool
in Haarlem in een hele leuke groep. Deze zomer ging ik naar een toneelzomerkamp, waar ik nieuwe ervaringen heb opgedaan en nieuwe vrienden heb gemaakt. Ik hoop dat ik mijn
muziek met acteren kan combineren. Afgelopen zomer heb ik een muziekstuk voor het
project Postcards gecomponeerd. En nu ben ik bezig aan een nieuw stuk dat gaat over de
relatie van kinderen met nieuwe computerapps.
Ik was heel enthousiast om tijdens de Museumnacht hiphopmuziek te maken met Massih,
want ik houd van nieuwe dingen en verandering. Ik wil mensen laten zien dat je op mijn
instrument niet alleen klassieke Arabische muziek kan spelen, maar dus ook hiphop en
andere stijlen. Volgens mij is elke instrument gemaakt voor meerdere soorten muziek.
Daarnaast houd ik van rappers en rapmuziek. Daarom was ik zo enthousiast om met Massih
te spelen.
Of ik nog iets wil zeggen tegen vluchtelingenkinderen? Nee, maar ik wil wel iets zeggen
tegen hun ouders: “Laat kinderen leven zoals zij willen leven, want kinderen hebben hun
eigen ideeën en misschien zijn die soms beter dan van volwassenen. Ik wil vrijheid voor alle
kinderen, want vrijheid betekent creativiteit.”
Fotografie: Salwa Zaher
