Wat hebben een Syrisch meisje en een oude Nederlandse meneer met elkaar gemeen? Meer dan je op het eerste gezicht zou denken, blijkt uit het nieuwe kinderboek De brieven van Mia van schrijfster en historica Astrid Sy.
De 11-jarige Laila woont in Almere in een asielzoekerscentrum. Ze is met haar moeder, broertje en zus is gevlucht voor het oorlogsgeweld in hun land. Laila’s vader hebben ze moeten achterlaten. Ze weten niet of ze hem ooit nog zullen weerzien.
Voor een schoolopdracht moet Laila de 94-jarige meneer Cohen helpen met huishoudelijke klusjes. Daar zit Laila helemaal niet op te wachten, maar als ze aan de slag gaat op de zolder van meneer Cohen vindt ze een stoffig blik met oude brieven. Laila ontdekt dat ze geschreven zijn door een jonge Joodse vrouw, Mia, die zich verzet tegen de Nazi’s.
Laila raakt in de ban van de brieven en begint een spannende zoektocht om te achterhalen wat er met Mia is gebeurd tijdens de oorlog. Een welkome afleiding van haar saaie leven in het grijze, koude Nederland en het azc. Het onderzoek maakt meer in haar en meneer Cohen los dan beiden ooit hadden kunnen vermoeden.
Studenten
Astrid kwam op het idee voor het verhaal toen ze een groep Syrische studenten rondleidde door het Anne Frankhuis in Amsterdam. De jongens van zo’n 18 tot 20 jaar oud begonnen opeens te vertellen over hun eigen ervaringen met oorlog. “Op de een of andere manier gaf het verhaal van Anne Frank hen een opening, voelde het veilig omdat de Tweede Wereldoorlog zo lang geleden is”, vertelt ze. De studenten wilden ook hun verhaal gaan opschrijven zoals Anne had gedaan.
Verbinding
De historica liep toen al langer rond met het idee om de twee oorlogen met elkaar te verbinden. “Ik had geluiden gehoord dat vluchtelingen het bijna een beetje beledigend vonden om hier over de Tweede Wereldoorlog te moeten leren, terwijl hun land nu in oorlog is. Zo van: waarom zou ik dat in godsnaam moeten leren?”
Toen Astrid door uitgeverij Rose Stories werd gevraagd om een verhaalidee voor een kinderboek in te dienen, besloot ze te schrijven over de 11-jarige Laila. Ze wilde per se een meisje als hoofdpersoon. Een stoer meisje moest het zijn. Koppig en sterk. “Ik wilde iemand die heel ontevreden was. Die zoiets heeft van: wat moet ik hier? Ik wil hier helemaal niet zijn. Dat vind ik belangrijk om te laten weten, dat zij dat zo voelt. Dat ze boos is. Ze vindt het verschrikkelijk hier. De mensen willen haar niet, maar zij wil ook helemaal niet hier zijn.”
Het verhaal begint met een les over de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog op de school van het AZC waar Laila woont. Een onderwerp waar de laatste tijd veel aandacht voor is in de media. Veel leraren vinden het tegenwoordig moeilijk om de tweede wereldoorlog ter sprake te brengen in hun klas.
Boos
Meester Lenn in het boek doet het toch en de reacties van de kinderen die allen gevlucht zijn voor geweld in hun land zijn heftig. “De Joden gooien de Palestijnen uit hun land en behandelen ze heel slecht”, zegt een van hen boos. “Waarom zou ik dit moeten leren als het nu weer gebeurt? Jij wil dat we ze zielig vinden, maar de Joden doen hetzelfde nu.”
Meester Lenn vertelt dat het belangrijk is om de geschiedenis van het land waar ze nu wonen, te leren kennen. Ook nuanceert hij de uitspraken van zijn leerlingen. De kinderen vinden het maar onzin. Ook Laila. Totdat ze in contact komt met de Joodse meneer Cohen en de geheimzinnige brieven vindt. Opeens komt de geschiedenis tot leven door Mia en ontdekt Laila overeenkomsten met haar eigen leven.
Muur
Wat doet het verlies van alles wat je dierbaar is met je? Laila en meneer Cohen hebben door de pijn een muur opgetrokken voor de buitenwereld. Twee koppige mensen die om te kunnen overleven proberen zo min mogelijk te voelen. Twee tegenpolen met treffende overeenkomsten. De vondst van de brieven brengt hen samen en geeft ze de mogelijkheid hun pijn niet langer weg te drukken en de herinneringen weer toe te laten.
De vriendschap tussen Laila en meneer Cohen laat zien hoe waardevol het uitwisselen van verhalen kan zijn. Alleen, is het boek niet te heftig voor kinderen van negen jaar? Astrid Sy vindt van niet. “Veel dingen die wij als volwassenen denken en voelen, ervaren kinderen ook. Ze snappen het echt wel en kunnen meer hebben dan je denkt.”
De Brieven van Mia (leeftijd 9+) is uitgegeven door uitgeverij Rose Stories
in samenwerking met Oxfam Novib.
illustratie: © Jonat Deelstra
Fotografie: © Jonat Deelstra
